بررسی هنری مقدمه قصاید ظهیرالدین فاریابی و مقایسه آن با قصاید انوری

چکیده در طول حیات شعر فارسی یکی از قالب های مهم و برجسته در شعر و ادب فارسی قالب قصیده است. این قالب به عنوان یک قالب برتر مورد اقبال شاعران قرار گرفت و به جهت ساختار، تعداد ابیات و شکل، مادر قالب های شعر فارسی نامیده شده است. قصیده از نظر ساختار به چهار رکن تغزّل،تشبیب،نسیب؛ تخلّص؛ مدح؛ تأبید و شریطه تقسیم می شود و مهم ترین رکن آن از نظر اهمیّت و گوناگونی مضمون، تغزّل یا تشبیب و نسیب است. این بخش از قصیده از نظر شگردها و ظرافت های زیباشناختی همواره در حال تحّول بوده است؛ به گونه ای که همواره شاعران قصیده سرا در این قسمت دست به ابداع زده اند و حتی از هنجارهای متعارف نیز عدول کرده اند. یکی از شاعرانی که در پرداخت و بیان تغزّل و تشبیب ، از هنجارهای متعارف گذشته، خارج شد و دست به بدعت زد حکیم ظهیرالدین فاریابی است. قصاید ظهیر معمولاً با تغزّل هایی شروع می شود که از الفاظ خوش آهنگ و در مضامین عشقی، پند و اندرز و مدح بوجود آمده است. البته ظهیر در قصیده پردازی دنباله رو انوری است و شیوه ی او را در بیان تشبیبات و تغزّلات زیبا و متنوع دنبال کرده است. از این رو این پژوهش در پی آن است تا انسجام ساختاری قالب قصیده را که همان پیوند یا ترکیب هنری و شاعرانه قسمت های تغزّل،تشبیب،نسیب؛ تخلّص؛ مدح و شریطه است، بررسی کند. بدین منظور در تبیین و بررسی قصاید ظهیرالدین فاریابی و مقایسه آن با قصاید استوار انوری، نخست در باب ساختار قصیده و ویژگی های آن بحث خواهد شد و سپس ظرافت و دقایق مقدمه قصاید ظهیرالدین فاریابی و انوری از رهگذر ساخت زبانی، آوایی و انتخاب واژگان، وزن و قافیه، و صنایع بدیعی و بیانی مورد بررسی قرار می گیرد و پس از آن در مقایسه با قصاید انوری ظرایف شعر ظهیر بیشتر تبیین می گردد. کلمات کلیدی: قصیده، قصیده پردازی، ظهیرالدین فاریابی، قصاید ظهیر، انوری، ویژگی های بلاغی و زبانی.